uïïun  91, 

yemrayur  2004

(Novembre  2004)

Amezwaru

 (Page d'accueil) 

Tamazight

aslmd n tmazvt niv tiknaä tixatarin

Imseggilen n ixs n T.Djaout

Amnukal imezzviyn n S.Exupéry

Hmed umerri: "azamul n tirrugza"

Akud n izeggilen

Awar n ucar

Amssru

Amkraz n tilili

Tanut n awal

Itri amzwaru

Tamazight

Tufrayt

Nlla yilin

Imedla

Ighil d

Ayyuz i tmesmunt n Numidya

Ayyuz i Taziri

Français

Il y a dopage et dopage

Pour un front national unifié

Femmes rurales amazighes

Amnay en quête d'édition amazighe

Réinventer la proclamation du MCA

Terrorisme d'un concept

A rectifier s'il vous plait

Troisième anniversaire de l'Ircam

Communiqué de Tamaynut-Ifni

Azaykou est vivant

Condoléances

Condoléances

العربية

تدريس الأمازيغية أو خدعة القرن الكبرى

كيف نقرأ الفضاء المغاربي

نحو سوسيولوجية أمازيغية

تاريخ المغرب

دراسة أنتروبولوجية حول الأطلس

موسيقى أحيدوس تغزو الكونية

الأمازيغية أو اللامفكر فيه

الموروث الميتولوجي لمجتمع الأمازيغي

تزييف تاريخ المقاومة

إقصاء اللغة الأمازيغية

الكتابة والموقف عند الشاعرة مايسا

العائدة ديهيا

دروس لتعليم وتدريس الأمازيغية

نقطة نظام لابد منها

نداء إلى الحركة الأمازيغية

استحقاق هوية تحترق

إلى دعاة عروبة ليبيا

المؤتمر الليبي للأمازيغية

بيان للشبكة الأمازيغية

تعزية

 

«Imsiggeln n ixs» n Tahar Djaout

 Yura t:  Larbi Moumouch

Tahar Djaout iga yan gh imaratn idzayriyn meqqurnin ittaran s tefransist. Ilul gh yennayr 1954 g Ulxu tama n Azeffun, di tmurt n leqbayl. Iga aneghmas (journaliste) gh Alger-actualité, Rupture,… Yura mennaw  wallasn (romans) d umudn n tmdyazin zud Amlilley amsuqqes (solstice barbelé), 1975, Tizveghrvin n unegmar (les rets de l’oiseleur), 1984, Andvafn (les vigiles), 1991, allas aneggaru nna ghef yumezv Tasemghurt Méditerranée.

Imsiggeln n ixsan iga yan gh wallasn fulkinin n Djaout. Iffagh-d g tezrigin n Seuil aseggûs n 1984, yili g 144 n tasna (pages), ibdvu f krattv n tfulin (parties), tamezwrut tmeqqur, degs tzva n igْezman; tis snat gis semmus; tameggarut, Kkuzv.

Taneqqist-ns ar tsawal ghef tudert n yan igherm g Leqbayl, ussan idvfern annegmedv (indépendance) n Dzayr. Imezdagh n igherm-ad ghetsen ad siggeln tighessviwin(corps) n imnaghen-nsen (dépouilles des combattants) immutn  g imenghi n usderfu, hima ad tn digh mdveln g darsen. Ttuskarent terbioin d trubba n “imsiggeln n ixsan”. Iffegh yan ufrux, lli d imunn d yan gh imawlan-ns Rabah Ouali, ifel igherm-ns bac ad isiggel ixsan n umas ameqran. Tebdu yat twada ixatern, ar ttekkan idvuran, igherman d temdinin, nna g zvran tudert yadvn, afen degsen yan umadval amaynu. Telkem tizi n ughul adday ufan taghessva n gmas, gen-tt id g cwari n ughyul lli yasn igan asemmun.

Mac ufugh ur igi am ughul. Icirri-degh lligh iffagh igherm-ns yummer bapra, acku issen is rad iluh azvazvu n tmara d tesbekt (monotonie) lli izzvadvn ioerrimn am umas. Tayri-ns meqqurn ad izver igenwan d igamatn nnidven tssimghur-as tadawit d tumert, terzvm-as tifelwin n uswingem d twurga. Lumn (surtout) igh nessen izd tikkelt tamezwarut ad nn iga advar berra n igherm-ns.

Tayri idusn lli s rad isyafa, tga-tt tudert tamaynut nna jju ur izvra g udrar-ns. tudert fejjijn, ihlan g kraygat tasga n tudert: tiremt, timelsit, tazdeght. Aylli yas bapra yiwin tittv ̣ d tilelli lli yellan gher midden, d umussu-nsen d wanawn n tezdayin gerasn. Asurs-ad (situation) amaynu rad as d ifel yan udriz (influence, impact) meqqurn g unelli-ns, ra t yawi gh tgira n wallas ard isaqsa itsen n iseqsitn xef temyurin d kra n iswingimn d tghawsiwin iddaln tudert n udrar, ikkerfen tighufiwin n ioezriyn, ineqqan asirm g ulawn-nsen.

Agezzum aneggaru ad bapra izviln g wallas, acku ar immala tigira n tewwuri lli s idda urba-nnagh: ad d yawi taghessva n gmas. Wannagh ur sul igi mkelli iga g tizwiri. Isenfel-t (transformer) umuddu. Awd asemmaql-ns f umadval n igherm d win n ioerrimn infel neghd immeskel (changer): «ughul-negh iga ughul war tamanegt (gloire) meqqar tella tyafut tanamtagt tbutin précieux)»,p.138. Ar iswingim xef tukrist n ixsan nna d iga g cwari. Max tamara-yad akkْ lli nut fad d nawi ixsan uma: ad tn nemdvel gh igherm-degh nna jju ur ihmil uma di tudert-ns? mami iga  isiggel-d, izd ad nesker s lxater n willi ddernin (imawlan-ns), bac ad tpennan s yat tikkelt gh twurga-nsen ixcenn, ir ihlin?

Issenti ilemma umals / ulasay (narrateur/romancier), lli isawaln s umqim udmawan (pronom personnel) «nekk», yan uswingem ghef tmettant (lmut) d tidmi isdepcarn anelli nna g ireks udriz n usegd (ddin) d umiy (mythe). Maca alasay ar ikkat, ar iffern (critique) zund man iswingimn-ad percnin s tgharast tarusridt (indirecte), irzvem tifliwt i wefran n temyurin irkemn, iluh nn fellasent yan usemmaql atrar (moderne), hima ad isenelli (rationaliser) aswingem n wamun (société) d ad izzef (dévoiler) tudert tamezvludvt nna g tteddern midden n igherm, neghd n ugama (milieu rural). Yat tgharast iffern bac ad yini ulasay nwis (masd) walli bapra immutn ger imettann iga-t ugdud n ugama.

Yat g tefras (aspects) lli yakkan tamimt i wallas n Imsiggeln n ixsan ar tt nzverra g ufran n ukabar asertan nna yujjan addad (état) d usurs n wamun g umras-ns lli g tt ifel usdurrey (colonialisme). Gh wallas, akabar-ad asertan itṭefen ittvfen tanbadvt ̣ yiwi-tt ghar gh isvahatn d iglamn-nnes (privilèges): “inesbaghurn (riches) lli bedda, lli ijber / isfellet (épargner) unnegmedv n tmurt d inemghurn (notables) nna isbugher unnegmedv, ar d tteddun bac ad zzegn / ssenkden (assurer) d ad sserghden / sburken (bénir) ullughen neghd aydan-nsen (biens)”. P.58. Isvahatnd uglamn lli rad isseghlul / issedum ighimi-nsen g tenbadvt.  

Gh tgira, tighri n wallas-ad ar temmal nwis / masd asiggel n ixsan n imnaghen, ukan asiggel n izri (passé) d tmettant, iga yan udm iffern n wamun, udm iffern n midden lli ittaghul / ittiwerriyn s dvart s izri, bac ad teffer / tehbu tarezmert-nsen (incapacité) ghef uswingem g imal, ur izvdvarn ad immagh d tilawt astt isenfel, isiggel tigharasin ittawdven d issawadven gher tudert tatrart, d ifsayn n imukrisn-ns d win imal.

 (Larbi Moumouch) 

 

 

 

 

 

Copyright 2002 Tawiza. All rights reserved.

Free Web Hosting