Numéro  53, 

  (Septembre  2001)

Amezwaru

 (Page d'accueil) 

Tamazight

Tadewsi n tmazight tlla di tuggut nnes

Igllin nnik

Anebdu

Asmughey

Tizelmin n ifesti

Imi new

Inzan imazighen

Roiz n wawaren

Sfarnen

Tizi uzu

Xnifra nnegh

Français

L'instabilité idéologique ou la politique du caméléon

Tmazight sur internet

Y-a-t-il des journalistes démocratiques au Maroc?

Le phonème "x" en tamazight

Mots et choses amazighs

L'uniformisation engendre la dégradation

العربية

قوة الحركة الأمازيغية في تعدديتها

الأحداث المغربية تسب الأمازيغيين

الجزائر تقتدي بالمغرب في منع الأسماء الأمازيغية

أساطير النزعة العروبية

الأمازيغ ضحايا مشاكل الآخرين

حوار مع الفنان إبراهيم فاضل

اكتشافات أمازيغية

الدولة المغربية والأمازيغية

بين الاستعراب والتعريب

لغتي

 

 

 

Tizelmin n ifesti (les épis du silence)

Yura t:  Nurdin Bawdra (Gulmima)

As agi ad nemsawal, kwenni d nek, ghas ad gh t s ttawil, ad awem inigh. Winna yzerben mmuten, winna yemmuten zerben. winna wer izriben wer mmuten, winna wer immuten wer zriben.

Wer ta (pas encore) tukizem mad righ ad awem inigh, ma ghef righ ad awem siwlegh. Ghas ad awem inigh daghen n wis wer tezmirem ad agh tinim tit (vérité) ghef ighfawen nnwem; da teffrem (cacher) kigan seg titi nnun; da ttessam (porter) imgharqwecba (masques) di tudert takuyast (vie quotidienne). Win wer kwen issinen ad dt asin waman tsew dt tfunast (vache).

Da teskirkisem, da tespillilem, iggudey awen lekdeb a lekleb (igdi) iwa kteb (uru). Da teskirkisem (mentir) ghef ighfawen nnwem, da teskirkisem ghef twetmin nnun, da teskirkisem ghef imeddukal nnun, da teskirkisem… Aghrum (pain) nnun d tikerkas nnun, azvalim nnun d tikerkas nun, tafunasrt nnun s tkerkas nnun.

Llan (exister) digun winna yeddren ghas s tkerkas, seg mayd illa ayd iman (accompagner) d tkerkas, mek as zlant (perdre) iqqim degs lhal, izmer ad yasru (mourir).

Innum (s'habituer) ighf ns, nnumen t imeddukal ns i yaf tadvfi d tumert (bonheur) ar izzray ussan, yettu udem yadven n tit ns. Ghiyen ad zrin kigan n iseggûsan ard yesfalles is immut wawal, yesmutter welghem imi ns. Maca (mais) mraw (10), simraw (20), kramraw (30)… n iseggusa ad zrin…

Mecta d yiwen yemzaray d tmettudvt ines ffir tamunt (union) n kigan n iseggûsen, s ucku ar skerkisen ghfsen. Ghas s umedya, llan itsen medden nna wer tebghid ad tinniyed, s ucku da yak d yessektayen tidett nk. Itsen da ten ttiniyed (voir) tighilrd is teksed (enlever) iselsa (habits) ammas n iwdan. Tzemred ad teddud ammas n uzeglal min iselsa?! Amek nnagh as ttakid ig di tektid tidett nk. Wer dek yettghima lhal, wer ttasey anezgum, tesskerced inger wallen inet ghifi dinnagh, s ucku da yak ttinigh aya kud isul usirem n wad takid, righ ad tfafad (se réveiller), righ ad k gegh d argaz iburzen.

Wer ak righ, mer ufigh ur, ugigh (refuser) ad taghuled (devenir) d igdi (chien), negh mucc yedvfaren anaghiz (odeur) n wutci.

Tekkid dilligh ar teggared itran i ymallwen irubyen (touristes européens)  ad ak fkin yan wadrimen negh asuru (stylo). Tekkid da ttettcad, negh tsuled aghrum arexsas (frais) inwan g uferran n waludv s wafriwen iquraren n tezdayt d uzemmur (olivier), yekcem ak waggu allen ar smittviwent. Wer ghurwem atilifizyun negh tilizvri, wer ghurwem tatvumubilt, wer ghrwem… Tura, dark ad ternid, akumbyuter, abarabul, dark takatda tamanitikt, da tnezzghed idrimen seg ugici atvumatvik, tesskerd aburtvabl negh amubayl negh tilifinufus.

Izvil ad ghurrek yli wya, iheyya kigan, s ucku ifadden nk as tinn tlekmed tawdet in, allagh (cerveau) nnagh ad tessermid, asemmud nk (âge) ad izrin, allen nek ayd ayennagh. Ghas ssurf iyi (excuser) mek ad ak nnigh itsen (quelques) iwaliwen, meqqar rzagen (amertume) ad idfiten. Anf (ouvrir) allen nnek, rzvem imejjan nk, rar lbal. Nek igigh ad ak asin ayenna nk, ugigh ad k gin zund amudar unnim (familier).

Is wer k izri awd yan? Ipi (donc), ssufegh d ighef nk, tazend allen s igenni ar tekkated s ugwejjim amm wakzin s yidv d wass i Mass  aked yettaznen mad tkemmid, mad tessad, mad ttetcad, akkwed mad tteqqud da yak tid ttaznen. Mek ran ak nghen awin ak d yat terbat nna g illa ssida tegged ids tayri (amour) tasid afirus, negh tegna tlettudvt inek d kra n yiwen yagh usifilis tasey amikrub negh abasil tessigh ak t. Imagh? (pourquoi?) S ucku ssnen k, ssnen k seg mayd tmezzyed ayd wer tedjiwned tuqqit (génétiste).  Wenna k yewttan  yewta k ghef tuqqit i iffan d izukan ayd igan utci nk. Tiwits g tkerkas, nitni ssnen tidett nk. Da yak ssefliden ig da tsawaled. Ibenzaren negh iciban g ighef nk maca wer ad k ttinin, tamettudvt nk da ttyaqqu g uklub n yidv maka wer ad k ttinin, tarawra g wallen nk maca wer ad k ttinin, yan uftuttes n uxlul (morve) aqurar yettmer g ucelghum nk maca wer ad k ttinin kra yadven. Tesfallsed (croire) is tgid mayd, zund negh akken negh amm walligh as innan i wefqip is tezrey tzvallit (prière) iyan ibubban (emporter) tidduffra (sac) n yixxan; akkwed key patin tusid ixxann ar ttzvallad!! Is ad k tezrey? Seg mayd tennumed twalfed tikerkas (mensonges) ad ak nini tzery ak.

Memmik wer iherri, ar ikemmey akukayin, maca wer ad ak nnin, yutnegh mmak negh mma nnek negh mmgha nnek negh… da ttemtat maka wer ad ak t nnin.

Awiski d tebyirin dark zund aman n tergwa. Tettud yan wass diligh nna g terkerd aleffrank negh  mrawwadrimen i yuk afad teddud s ghur tqehbiyin ad teged yiwen ighrf negh sin tessurad (vider) tiweldin (testicules) inek inkwummsen amm imi n temghart (vieille) iqqed wzekkif. Azekkifت?! mayd innan azkkif?! Azekkif nna g tella tbaxxa (araignée), tighirdvent (scorpion), abezzid (urine), ass a tura pan dghi n dghi, pan agudiy n iqwezwan, amda n uberdud, skwencbir, taylalut, imi , tegnart (outre) g isemmum n ughu.

 

Awd key tamettudvt inek da tkemmey. Dark tamettudvt d tamazight, dark tarbat, dark tarumit, d tiyyad.

Tamazight afad tfad ad tughuld s tamazirt, taghufi. S ucku wer tenni ad ak tini tuley wla turdu negh teggwez, ar ad ak tessirid issliben ig trid ad tessikled (voyager), tsira yak idukan, theyya ghurrk.

Tarbat da tkemmey, tisin ad tssiwel ammas n medden. Izmer ad s issudem yan seg imeddukal nk, negh ts akkw iqqa, ma kigan ayennagh ami tella. Tarumiyt s ucku tella g tmurt n irubbiyen, ayt twirga (rêves), tujjut (parfum), qsidden (lumières), awd mek d yiwey ad teddud, a yan izvwan aman neggunna c aseggûs a neggunna ac imal is, s urubba ttafed iff nna ghef tesrused ighef ard ki yawey yidvs. Iheyya, wer ad ak nnigh aya ghas allig tgid ales alsan amadvlan (l'homme humain universel), nnigh anrct a s ucku theyyid ghuri.

Mayd ugig, dacu wer bghigh, ad dek ttedsan imeddukal ik. Da ttghejdamen iwrinnak ar dek sawalen ar ttedsan dek. Da ssan ar ttedsan g tmettudvt nk. Nitni mik ayd ad ak issferghen tarbat nk, ar ad ak teqqun tamettudvt nk. Man degsent? Mid degsent?! Is qqnagh! Magh nek aydda yak aydda yak ts iteqqun?! Wer id nekkin ayd ad ak ts d ikkan. Iwa kkett d!!

Seksew! Izir! Seqsa tent negh izir man degsent a mi srin yiffan i man degsent ayd ikkat yids zik i man degsent ayd ittetcan cigan; man degsent, middegsent ayd ismirighen utci, man degsent ayd ur… Tirin. Tenna yedjuwnen patin tedjiwen, tenna yengha fad, pat ingha ts irifi.

Fafa! Fafa patin da yissek tturaren (jouer). Tucckid (perdu). Righ ad tegged amm imarawen nnek iseddughsin imarawen (parents) n wi yissek itturaren. A tizizwa da kwem sselpun s teghrect.

Ran ad teknud ar ad ak d ggaren imarlburuten d iwinstunen d imarkizen layt, kaza negh tukzizt wer telli «Wac nta tekmi kaza?!» «Lac hna hnaya, allap aweddi, maylaqec tekmi kaza, nta dyalna maci berrani» ar asen ttinid keyyin «Ihefdvek!» «Noam a Sidi!» negh «Noam a Siydi!», tili tmettvut ns ar as ttinid «Noam a lalla!». Nitni wer nnin ad ak d awin tiwetmin nnsen, ghas timeddukal nnsen ayennagh mi ttinid lalla. Pan Madam negh Sayyida negh Massa, pan Madmwazil negh Anisa negh tawsiwet. Pan Madam Simka, pan lalla Herca, lalla Zebda, lalla Kerwassa, tili daghen lalla Quiba d lalla lexra, pan Mass lxell, Mass Milus, mas Jemmi.

Fafa tizired mani thgulad, mek ghursen theyyid tinid asen ad ak ssiwlen illi tsen. Negh k uwin s ghursen. Wer nnin ad ak awin s ucku wer k irin. Agwey tamunt (compagnie) nnsen, wer degsen taghed!!

Nitni zedghen tamannaght (capitale) negh tamaneght key tezdegh d adrar. Nitni llan serklen tamaneght tadeblant (administratif), tadelsant (culturelle), tudmist (économique), tadrimant (financière), tamudant (religieuse), tanaddalt (sportive), tazfant (sexuelle), ta… ta… atg (etc..)

Keyyin adrar, tuger tewrirt in tanun, tager tann tann yegerten akk udrar inn, yagerten akk…

S ucku nnek teghrid, txedmed allig ten in tiwdved, tzemred ad tzeryed (dépasser). Tura da ten tessiwidved, s idles nnek, s wallaghj nek, s tfilusuft nk, s tigzi (intelligence) nk. Ggwden (craindre) ad gin warraw nk ugar nek, ukan ar asen tteqqun ticirratin (filles) nsen. Llan magh allig ran ak ughin, ran ad ak sskejmen afirus, ad ak ikcem iqwezzay (os) ad neffegh g memmik d illik. Tameddakkwelt nk da yasen ttawey asal nek (tes secrets). Ghas da tes ttefred ghef ismunen nk. Key ran ad ak kkaten anaqus (métronome) iddu ymi nk s inetman (salives) amm igdi n Bafluf (Pavlov).

Ugigh ad bbin azar azgher, righ, xsegh, bghigh ad tfafad. Fafa!! Ar timnilit.

Tizi n Taqqa, 2001.

Copyright 2002 Tawiza. All rights reserved.

Free Web Hosting