uïïun  172, 

tamyur 2961

  (Août  2011)

Amezwaru

 (Page d'accueil) 

Tamazight

asmkn asfãaïi n tvawsa n tnttit di tmnäawt tamaynut

bu wmudju

Arrif di 122 n iseggusa

Matta zman ad?

Amettva n uyujir

Français

L'amazigh, de l'effacement à l'indétermination

De la guerre de Jugurtha

Polysémie des verbes prépositionnels en Tarifit

Les droits amazighs seront-ils protégés?

العربية

المعالجة "السفسطائية" لقضية الهوية في الدستور الجديد

الأمازيغيون أيضا مواطنون مغاربة

الأمازيغية أولا... الأمازيغية دائما

الهوية الدنيوية المدنية للتنظيم القضائي الأمازيغي

التشكيل الأمازيغي، الواقع والمتطلبات

نهاية الأكليد يوكرتن

نكريم الأستاذ محمد مستواوي

ديوان جديد للشاعر كريم كنوف

بيان استنكاري حول موضوع الظهير البربري

بلاغ الشبكة الأمازيغية

 

 

 

Arrif di 122 issgusa: Jar tirelli d uhwes (Tafult tis sin)

Yuara t: Andich idir

Tinighi n bucetta d oabdel oaziz i ayt ibeqqueyn

Tuss d taqbitc n ibeqquyen deg yeghzar n yesli d badis, deg yeffus nnes dinni ayt wareyigher, xf yeffus usammar ghar s ibuda ak ayt yettvfet, xf yezzrmedv nes ireqqa tt id yill acemrar anammas, agama n teqbitc day s attvasv n idurar, mamec id yussa xf izzermedv nnes teyzirin iceffaren iddakwaren ghar taqbict n icebdanen tarrifect, d ighrem n Mritec yedjan deg ufus n usbanyu ar rextu, ak teyzart n nkur ghar ughezdis nnedven din ighrem n Sebta d tayzirt n Badis, s uya ntaff taqbict a ghar s ijjen wansa d amqran u d axatar s wattas, min yejjin ad irin d imassen n yill di sin n rqrun yeodan, amec i xafsen yeqqar Muhmed aznagi deg umegradv nnes itwafsaren deg ughemmis n Numideya isezwel s «ibeqquyen umi ixes rmexzen ad ten isvfedv», u oawed yarenni yeqqar belli awar ubuqquy/tabeqquyt ixes ad yini di tutlayt n tmazight atarras i di yedja tabghest (courage).

Ibeqquyen twassnen s tsebbabt tamedvlant u s tmeqqanin nsen ak iwrubbiyen, timeqqanin i ghad yirin zg imentilen i ghad yejjen rmxzen yusm zg wansa nsen ixes ad ten isvfedv zi tmurt n arrif.

Amec nnigh di tafult yeodan belli timeqqanin n ibeqquyen ak i wrubbiyen war ten tughi bu mlih, min yejjin iwrubbiyen a ad sqaden attvasv n tebratin ghar Oabdel oaziz, ameggaru y ura d netta ad issek mmis n ozizes umi itraghan irifien «bu-tamment» yedjan isem nes nican Obseram laemrani, da irifiyen ad twsqen, awsaq id as yeggin irifien i bu tamment tuss as d i rmexzen axmi id as marghdven tirrugza nsen d cenoett nes deg ucar, x uyenni ixes rmexzen ad yarr addur i yixf nes s ca tmgharsvut am tenni ghad ggen deg wejdir d ibeqquyen.

Umi ittwedv rmunett n rmexzen d wadaf n Ben crif bubkar d umenghuy Bucetta lbeghdadi ghar yepri (capital) ajdir (1). U bac ad rajan ad ghar sen tawedv Rmunett nneghni yudef ozizes n uzedjid bubkar ben crif d rqayed bucetta lbeghdadi deg istugen (négociation) ak ibeqqueyn mahned ad arbhen akud, u ar ami i wfin nican belli ur zemmaren ad adfen deg umenghni udem-g-udem, mstfaqen iselwayen userdas amxazni huma ad arin ict tebrat jar asen adu isem n Obdel oziz ad tgharen xf ibeqquyen huma ad sghrdven u ad ten jjen ad tghiren belli oabdel oziz ur d yussi ad xaf sen igg ca imenghni (guerre) nigh ad xaf sen intveg (attaquer), axmi zeoma issek d lmhalla nes bac ad yaff ca n trvezvmi (solution) i wmxumber a (2).

Tabrat a tettwaghar di ssuq n rhed n arrvwadvi, deg wansa ya tugha temsagaren imswqen n tmnadvt ni, day s iwca umenghuy lbeghdadi tam n ussan mahned ad myannan ayt ibeqquyen xf ca n tarvezvmi u ad xaf sen arren da nita tugha din ijjen d abeqquy isem nes Oali llup (innuri di 1927 awarni mu icrec deg imnghni usrellit n arrif) ioiq u ifaq ak tabrat a d tssarrawt tabuctawyect(3) xenni inna asen i ayt n tiremt nes aqqa mara war kid sen tfaqqem, ad jjen timgharin nwen d tyujjar, tarwa nwem d wagra nwem jar ifassen n iceffaren… u ad tawyem roar i teqbict nwem ur tisffedv zzman… gget s wawar inu twarat a awarnas gget min txsem (4).

Awarni i wawar a n oali llup, msbdvan ibeqquyen ak yenni ittiqen tabrat tabucttawct d yenni yeggin s wawar n oali llup yina imeggura, fghen zi teqbicht u itoin amec inegzu zeg ighbula umezruy i ghar negh jar ifassen nnegh belli tugha ten d tadersi, fghen ghar dzayar (wepran…), tittawin, mritc… ak yenni imezwura idjan d ticcemt, imeqranen nsen itakkawdven ghar 200 aydv sen ruhen ghar wejdir huma ad kemren istugen nsen ak lbeghdadi amux yeqqar muhmed leqjiri dg udlis nes «mulay muhned d umussu arrifi»

Maca deg ujdir u ar ami izzudjen remghab d imxazniyen ad pwan xf imzadja s urdun (plomb), ad inegh abarru zzag sen yenni injmen ad ten awyen ghar tkurmut n Mugadur (svwira rextu) issagwden u dinni i ghad mten zi min iqqimen.

Awarni i tsekkirt a (opération) n temgharsut n wejdir ad imutti lbeghdadi ghar usurif wis sin ak wenqar n tfuct n wass ni it id faren, ad yeoda ghar teqbict n ibeqquyen ad yegg ict tantvagt d tameqrant ad day s inegh imezyanen, iwssura, timgharin, ihnjaren, ak min ghar s iqnen d tukkardva d tuccfra n wagra ibeqquyen d uscmedv min ira yedjan d azeyza d awragh d usekkef (arracher) s tagdelt (en bref) n rmexzen yegga ktar zi upulukest inazien deg udayen, s tsertit ines n tmurt icmdven xelli ra d iwssura s temgharin iffaren dg umrabedv n oali ben hessun deg wadvuz ur njimen.

Igumadv (les résultats) n tantvagt a tamxaznect xf Arrif ira djan d ioeffanen s wattas dva inni iqqimen dfaren aytmat sen ghar sidi mpeydya id yussin jar Mghenya d Soeydya, mamec tvfen ktar zi 400 ubeqquy ghar tkurmut n mugadur azgen amqran nsen immut, u inneghi nnufsren awarni i woebbez n Fransa xf rmexzen amarrakec

Amec qqaren inemzryen belli umi id yarra aneghmis oabdel oziz tekkar tumert dg ighrem nnes, maca wenni yeggin ca ad ixedjes ujar mara yegga ca di tesghart irifien ammu deg ijjen wass irifien ra djan deg yighrem ageldan (palace royal) n muhmed ben yussef, u tugha din bucetta lbeghdadi fus n ozizes n muhmed wis smuds, umi id arrin taynit irifien ad xaf s kebben ghasulina ad as wcen timessi, scmdven tt amen yeddar yesghuyu jar tittawin n uzedjis ines, xenni iffegh d bac ad isnjem axeddam n rmexzen maca anbadv n waydud ira yuyar di arrimet nes (5)

Amec nezra belli irifien zi rebda tugha txsen ad qeroen xf uhwes zi tmurt nsen, maca di twarat d ict mahned ad kid sen ibedd rmexzen u ad kid sen iswiza it ass d Lbeda magl nsen, minzi ghar umeggar netta s imant nes d ahwes, xezzaren ghar s irifien amec xezzaren ghar usbanyu nigh ghar ca n ijjen zi ttvarf d anfur (étranger).

Tigawin a i tugha ismunen Rmexzen d arrif, ijja asghun n uflas (confiance) ad itwaqqes (ad itwabby) u danita yeqqar Jerman oeyyac deg udlis nes izvuran n umenghi di Arrif di tafart nes tis 107 manaya «…idja tacan irifien s tiqesst iwezwizen zeg ijjen ughezdis, d ussuter d ussitem issersen deg udem n izedjiden ioalawien iruh zeg ijjen ughezdis nneden, deg umeggaru n rqarn (19) tugha idakkwar d rmexzen mahned ad inegh iwdan d wareddej n tzeddughin, s umentil n imneghni ira yedjan jar irifien ak usbanyu, wac nzemmar ad nini belli irifyen xsen war tirin bu d imarrak?»

S minzi irifiyen war xsen ca ad irin d imarrak amec yenna Jerman oeyyac u amec nan nattas i inemzruyen d mulay muhned s imant nnes, dwren irifien d igrawliyen u d imghewghen aked mkuy ca umussu yuss d d amaynu ixes asmskel (changement), s uya nzemmar ad negzu (ad nfpem) mayemmi ggin fus nsen deg ufus n bu-teghyuct nigh amec i tugha id-as itragha rmexzen rrugi, u maghar yegga taqsebt n serwan d ansa nes d ipri mgal i Fas, manawya i xf ghas nesswier di tafult it id asen.

Tizmilin

(1): M-leqjiri, Mulay muhned d umussu arrifi, Tawiza uttun 127

(2): D.hart the aith waryaghar of moroccan rif, tuscar of arizona press, 1976, p 355

(3) : m-leqjiri, Mulay muhned d umussu arrifi, tawiza uttun 127

(4) : العربي اللوه، الكفاح في منعال أبطال الشمال، تطوان 1982، ص 94

(5) : محمد أزناكي، إبقوين عندما قرر المخزن إبادتهم، ج نوميديا ع 8 ص 7

 

 

 

 

 

Copyright 2002 Tawiza. All rights reserved.

Free Web Hosting