Numéro  55, 

  (Novembre  2001)

Amezwaru

 (Page d'accueil) 

Tamazight

Tamaskalt tamazight

anebdu

asemyissn d tnegmart n wawal amazigh

Hmad anelmad

Gar imnbadven

Mma new!

Samarqand

Taghucet n wul

Tagrawla

Tanfust oad ghars aneggar

tasarut

Hatac

Français

Amazighité et intellectuels marocains

Mots e"t choses amazighs

Les contractions en tamazight

Inquiétudes amazighes

Lettres ouvertes à une mère amazighe

 la radio bâtarde

Mohamed zayani

La presse nationale et le lobby saoudien

La terre de feu

العربية

البديل الأمازيغي

معركة الحرف

الأحداث المغربية تفتري على محمد شفيق

كتابة الأمازيغية بين الحرف العربي واللاتيني

هل هناك تطرف داخل الحركة الأمازيغية؟

أول ضحايا التطرف الديني هم حماته

نص للتأمل

الأمازيغية في تعديل الدستور الجزائري

الشعر الأمازيغي ونقد سياسة الاستعمار

قمة إبداعية أخرى من تافراوت

 

 

 

 

Tanfust:

Hatac

 Tallast: Pul Bulez

Asughel Sifaw Najib

Ur llin igharasen yunen gh Anjra. Tega yat tesga (région) gh llan idraren oelanin d attyenin. G is taganin ketarin s taddagin, igh illa unzvar ared ketturn iberdn s ubeluzv d tallaghet. Ura d tusetwun i tawada abela ighed tuzen tenbadvt midden nes ad ten odlen.

Tamukrist ad n ugharas ar bapra tezziwiz imezdagh n tmazirt. Pat atnbadvt tuzen d kkuzv negh semmus n ioeskriyen mennaw yirn (mois) ayad huma ad qqenn igedvyyan llid ifel unzvar gh iberdn. Skin taxamt gh tama n ugharas gh mann ur yagguren gh wasif.

Gh ugharas ann, ar bedda iteddu ared ittacka yan usuni (villageois) assagh nes Hatac, ar izzeray gh tama n yexamt. Adewwar nes illa gh iggi n teghzvert. Hatac ad ur ittvef yat n tewwuri ibidden, macc ar bedda  ittelli s teghrad gh leqpawi d inemuggaren d laswaq s yat n tegharast negh tayyadv. Iga nettan yan ugegan lli itturrayn s ccatverat nes huma ann isitti midden f Anjra. Imeddukal nes ran gis asghunf nes (sa détestation) iberraniyn, ar ttedvsvan gh tgharasin nes lli mu itteojjab iblis. Macc ura diss ttemun gh ugharas.

Lligh zerin mennaw yirn, Hatac iga emeddukl n ioskriyn. Ar dissen itteskuyyus, ar dissen ikemmi lkif. Kra n tikkal ar dissen itteskubbar ilob dissen “Runda”. Lligh ran imexzniyn ad sekren yat n tefugla, fetan d uleggud s dar Hatac inin as marad sekren, acku nettan issen kullu yat n teqbilt, izedvar asen yaws.

Ioskriyn uckan d gh iffus. Tasga lligh zdghen, idrus ma ggis izzraynn ghikann afa sen ur ittufki ad mmiggirn d hetta yan abla Hatac.

Inna Hatac:

-«Zedvargh ad awn d awigh ayenna tram: lexdvrt, ifullusn, zzit, caladva…».

-«Waxxa, pati nra hetta kra n tefrxin d tazzanin».

-«Akken ur ipewwel maynna, rad awen d awighj mennaw, testim ayenna tram, tajjim ayllid ighaman ayftu s tegmmi nes», irar asen d Harac.

Ioskriyn kkan mencekk n tizi ar sawalen f teffugla (fête) lli rad sekrn. Lligh salan fan i Hatac simraw d semmus n igiman n iqaridven huma ad d isgh ayenna ixassvan. Iffigh d Hatac gh texamt, izeri s tegmmi n yan ufellah iqerrbn, isghi d dar s semmus n tfellusin lli kullu fuljnin. Imcacka d diss masedd igh ur ran midden an tifullusin pati radas tentid isurri.

Yrri d Hatac s dar ioskriyn, imela sen d yikerjjawin (poules) lli zerin tent afin tentin fulkint bapra.

-«Lligh kent ojbnt, inna Hatac, ra ttent awigh s unwal gh taddart inu ad awn tent ssenugh».

Macc Hatac ur iskir taddart, is d akk yurri s dar (chez) ufellah yini yas masdd imssaghn ur rin tifullusin. Iqleq ghewann irur as iqaridvn nes.

-«Xetad aygan tizi ifulkin lligh rad xewugh tamazirt», inna Hatac d ugayyu nes, ibidd gh leqpwa, igher i kra n imaggar s teffugla n ioskriyn lli icca, ara asen ttini is ghinn tella tirmt d waman n wadvil (le vin) d temgharin… Netta isgha aghrum, tamment, tudit, yamezv ilmma agharas s Lexmis n Anjra.

Izedvar Hatac ad idder s idrimen n ioskriyn mennaw imlassn (les emaines) gh Anjra. Lligh ddan ad as kemln, ar dagh iswingim gh umuddu amaynu.

Gh ssuq, yan zikk svebah, imaggar Hajj Obella, yan ufellah ittvafn iqaridvn ggutin. Izdegh gh Fesiwa, yan udewwar urenn yaggugn gh uzeddugh n Hatac. Isvha, qqurnt walln nes, ura itterzvum i tarryalt ad ghar s timidvi n bezziz.

-«Ap, Hatac, maghid a gema teskart, tezri yat tizi iggutn ur k gis zvrigh».

-«Aghar tizi ad agh yiwin a ssi Lhajj, mani terit keyyin?».

-«Nekkin? Nekkin righ titvwan, raghid felgh tagheyyult inu, ssudugh ttvamubil».

-«Hetta nit nekkin righ tittvawin».

-«Awa akk dagh ghinn ur ilah», irar as d Lhajj, issudu tagheyyult nes.

Lexmis n Anjra iga yan ssuq mezzvin. Ur ak icqqa f Hatac ayccukku later n Lhajj huma ayssen tigemmi lligh rad iqqen takckuct nes. Llighet yufa yurri d s usbiddad n ttvamubilat iskkus gh ddu n yat taddagt, llighenn yanni Lhajj yittin s tama nes:

-«Sidi Lhajj, redvl yyi timidvi n iderimn mass ssudigh».

Lluhenn gis Lhajj yan izveri ixcenn, yini yas “ittin gigi, ur a gema dari llin, max aghid ur teghamat, mani terit gh tmazirt n midden?”.

Yurri d Hatac, iskkus gh usklu, urt terit i yat. Ixsver lxadver nes. Lligh ssudan miden feln as d aghebbar d waggu seggan. Iddu s tegmmi lligh iqqen Lhajj tagheyyult, yafi ttin tegun ifesi yas gh tfessast, isudu t, izugaz s yan udewwar yadvnin.

Llighenn ilkm “Mekaz n Telatva”, yiwi taghyyult iqqn it gh yan uzaggez. Ifel ttin dar uossas. Macc ur yufi walun gh berra n uzaggez yannin yan urgaz, yusi yat tehkukt irghan gh uqelmum n tejllabit nes, ibedden izveri nes gh ugherum ann, yittin x tama nes yini yas “azul”, iseqsa t is ixdem, yafi tinn ur ixdim, inna yas dagh Hatac:

-«Igh terit ad terbht timidvi n iderimn, tezvedart ad tawit tagheyyult inew i baba gh Lmedviaq. Pati ar ar srs ghinn itteql, nettan radaq if tigherad nek, rad teddut tesqsat ghinn gh Muhmmad Tasuli, ssent kullu midden, ar dars ttexdamn ixssamn, rakkak issexdm igh trit.

Isella ukan urgaz i ghikann. Ifreh bapra. Macc ur yuti ifreh nes win Hatac lli yas innan:

-«Mencekk ad kkigh ur ccigh aghrum n temdint».

Ismaqqel gh ughrum llid yugln gh uqlmun issufgh tid urgaz yini yas pa k t  ccit.

Izzugaz Hatac imla sen tagheyyult, yini yas: «Ar ur tettud ad teft i woessas tighrad nes, pati radak tent isurri baba».

-«Ipnna lhal, nekkin righ nit Lmedvyaq»

-«Ssi Muhmmad Tasuli, ad ur tettut»

-«Upuy, s wassagh n rebbi».

Hatac immer bapra. Iskkus f uzveru ar icetta aghrum. Ur iri ayurri s tegmmi acku iksvudv (il a peur) gh ioskriyn ula Lhajj Obella f ghylli yasn iskr.

Llighen (quand) ilkm uxddam Lmedvuaq, ur yufi mad igan Muhmmad Tasuli. Ar ittendillif (vagabonder) ar isqsa iggami inghmisen. Llighd dvern t tillas, ifta s dar jadarmiyya, yiri addar sen ifl taghyult. Amzven t, inin as is iga amxxar yukrd taghyyult, qqen tinn gh tkurmut (prison).

Zerin mennaw ussan, yurri d Hajj Oblla, yafi d taghyult nes lahtt. Issen izedd Hatac ad as t yukrn. Iftu s tegmmi nes, llighen ilkm iktid masdd illa fellas ann iolm f tukkerdva (le vol) gh tittvawin, yurri d sers waxxa yakk uru iri.

-«Taghyyult nek, a sidi pattin gh Lmedvaq», nnan as lbulis

Isuda d Lhajj s Lmedvyaq, dvalbn gis jadvarmiyya arartn svehanin mas tga tghyyult tins, macc Lhajj  ur ittvaf zud arratn ann.

Pati ssengh manwanna tt ykrn, ssengh yus ad n tsuk.

-Igh dt tezvrit, tawi ttid, raggis nettlhalla mzyan

 Waxxa tga Tittvawin yat tamdint meqqurn, iktarn s tswak (les rues), imaggar Hatac d Lhajj Obella an idv udm s udm (face à face). Iqqresv Hatac, bbaq irqsven fellas lhajj yamzv t.

-«Lbulis, lbulis», igged Lhajj Oblla, yumezv ukan Hatac lli immaghn ayfferttl gh tizi yann immagh Hatac ad irwl.

Gh tizi yann, yucka d yan ubulis, iccukku tid wayyadv. Lhajj Oblla yut Hatac s yat lebbunya, iluh t gh wakal.

Lhajj iksudv:

-«Ssengh, illa fella att ur utgh».

-«Ixcin ukuray nek, yini yas ubulisi tezvrut idammen ard tteffin gh ugayyu nes».

Ssentin midden arenn ttemunn, sekren tajjuqt.

Ur ghinn llin abla idammn derusnin,macc abulis yannin Hatac irzvem yat titv, ar as d ittini: «Ssefld».

Ikna ubulisi ayllighenn iqerreb Hatac, iginn amzzvugh nes gh dar imi nes:

-«Pati ittvaf iqaridvn», ikcedv as Hatac.

Ibidd ubulis yittini s tama n Lhajj Oblla:

-«Illa fellagh ad d nawi labilansv». Yini yas ubulisi, keyyin yallap didnegh s lkumisariyya, ur illi uzerf atti tutt.

Gh tizi yad ar isghuyy Hatac.

-«Pati idder sul, tanmirt i rebbi», yini Lhajj.

Isawl ubulis s Lhajj s wawal idrusn, yini yas ayfukku tamukrist ad ayf idrimn i wmagus.

Imcacka d diss Lhajj:

-«Menckk?». Iknunn ubulis f Hatac: «Simraw n igiman, rad awn fgh semmus n igiman i kraygat yan gigun».

Yurri d ubulis yini i Lhajj:

-«Iqil k rebbi».

Ifa Lhajj iqridvn i wbulis lli tenin ifan ghed nettan (lui aussi) i hatac. Yamezv ten. Tajjuqt n midden ar smuqqln is rad ghin ibulisn ighezad (corruption). Hatac ifferttl, fin lbulis lxatvr aylligh ffughen tajjuqt, llegh Hatac addar s amzven idrimn, macc marad amzven gh bulmqadir lli igan Hatac, isker t gh iosekriyn, gh uxddam, gh Lhajj Oblla, gh lbulis bla mamud ur nni ighmisn.

D'après le livre “Des notes dans le temps”, publié en 1982.

Taongumt, 22/7/2951.

 

 

 

 

Copyright 2002 Tawiza. All rights reserved.

Free Web Hosting