uïïun  150, 

mrayur 2959

  (Octobre  2009)

Amezwaru

 (Page d'accueil) 

Tamazight

mlmi amutty zi "tsrtit tabarabarit" vur "tsrtit tamazivt"?

Imazighen d ughrbaz n Uzrvu

Asfru amazigh

Umyey n rmendvar n jeddi

Ger qwen allen d terzmed tent

Uffan nm

Imezran

Twareg

Amedyaz

Tammurt n Temsaman

Ar ur tallat...

Français

Approche de l'érotisme à travers la poésie rifaine

Marcus Aurelius Olympius Nemesianus

La culture amazighe

العربية

متى ننتقل من السياسة البربرية إلى السياسة الأمازيغية؟

ترسيخ الهوية العربية للمملكة المغربية

العرب أمازيغ مازغة

الأمازيغية المفترى عليها

اللغة العربية رابعة عالميا؟

أين التلفزة الأمازيغية؟

لسنا عربا

حول الضجيج اليهودي الأمازيغي

الصحافة الأمازيغوفوبية

ممحاة لمحو الجهل بمحو الأمية

وسط  فاس، الحرية

المطربة ديهيا تغرد من جديد

الشاعرة ربيعية دريدي نجمة الشعر الأوراسي

ديوان للشعار محمد أرجدال

كتاب م إيزولا

رسالة هيومن رايتش إلى وزير الداخلية المغربي

صدور قاموس شاوي عربي

ندوة بالمكسيك حول الثقافة الأمازيغية

بلاغ مركز الذاكرة المشتركة

بيان تنسيقية تنزروفت

اليوم العالمي للشعوب الأصلية

بلاغ من تيضاف بتافراوت

بلاغ لمنظمة تاماينوت

بلاغ للجمعيات السياحية بالحسيمة

 

 

 

asefru amazigh s ijjen n uxarres d amazigh

yura t: andich idir

tamssizwarut

deg wessan izeryn immrani d wattvas n wawal d imeyannan (discussion) xef usntel (sujet) n usefru amazigh, d tebridin i ghad dvfaren imedyazen afad ad yuyar u ad iddu ghar zzat.

danita kuy amarezzu deg iger n tsekla nigh kuy amedyaz itic anegh d isekkudven (visions) nnes zi teghmart mamec itwara tmukrist a imxumbren.

deg umegrad a ad nssnedv taghawsa yad s marra iddaden i ghar s itqnen, hima ad nawedv ad nwwec ict n teflsafit d tamaynut, xsegh as ad temmars xef tatvabelt (table) hima yenni i tarran taynit i tmslayt a ad as arnin min twaran yuser amarbi, ad kssen min twaran ixessv ad itwakkes.

rexzrat inu ad tzzugzegh (explique) mlih u ad tsfesyegh di min iqqimen zeg umegrad a.

nssen is amazigh amerruki nigh adzayri… bzzen t s ughir xafs di tinmel taorabt i zi ikkesi ijjen n uxarrves d aorubi di marra wudmawen n tussna d tadlsa, teccur s tmajut n tniri i yuzeghen.

iqqen deg umezwaru ad neffegh zeg uxarrves aorab xminni i ghad nedwel ghar tagherma d tidmi n umazigh ad zzay s nayem, ad nzvem zeg usefru azayku, tnafust, amyey, amezruy… d marra min itqnen ghar ughezdis adelsan, di twarat d ict war ntettu assigel di tutlayt tamazight mahend ad tenfarn zeg wawalen aorabn i ghar s yudfen d imayna.

zi senni azrawi izemmar ad igharv i tsekla tamedvlant i d as ghad yarzvmen tiwwura xef tidmi n igherfan nniden u ad issen ar mani iwdven midden di tirra d usenflul d tinmal i ghar sen n usefru.

marra manawya mahend ad nebna i yict n tsekla d tamazight izvewran nes wtin di rallagh n tmurt n tmazight, tiri nnes tedra xef marra amadval, maca s tawtlit (condition) n tira ighudan d ussughel icnan i tmedyazt.

1/ adwal ghar tagherma n tidmi n umazigh

1- asenti zeg usefru azayku

asefru d umareg yullegh bezzaf ghar weydud nni iteddaren snnej i tmurt n izrmedv n ifriqeya, ttinin ca imssiglen d imarzzuten belli izli ghar imazighen d azayku bapra xef ijjed (religion ) u neccin nessen tansa tameqrant ghar s ghar ijjed deg wulawen n imazighen, zi ukud rami i ten tugha tzallan i yezvra d tanit d wamun, rami i ten tugha d udayen, irumien, imslmen…

waxxa amenni izli yezzar d ghar taycit n umazigh, aked tlalit n tutlayt tamazight, itsemma awarni luluf n issegwasen, waxxa pi mara asefru yad d aqbur qah anict uya xminni narezzu ad ghar s nedwel huma ad ten gharv war ten if ca jar ifassen nnegh izemmem deg idellisen, acku netta iweddvar da ig itghima useqsi maghar netta iweddvar?

tamrarut (réponse) xef useqsi yad tarrigh tt ghar imentilen (causes) a:

amezwaru, netta d tidet amazigh issawal ujar  zeg min itari nigh war itari ca s tutlayt tamazight s uyenni war d anegh d yiwidv ca neccin  arraw amaynu min isnfleln inuba, amecnaw tucemt (majorité) n igherfan iyeqqaren i wmezruy n tsekla nsen asl i cra n toenkraf am tenni i ghar nnegh neccin.

wis sin, d tidet izlan nitni d tarwa n wakud nsen mammek?  ad zzugzegh i ymeghrayen cway n tizveri yad (cette théorie) mlih, mara nedwel ghar umezruy yudsen, mammek?

arrif izvra attvas n imenghan akd lmexzen nigh akd usbanyu, da ntaf amedyaz war yejji ca tigawin (action) a, ad kkent ad odant snbghar (san) ma ad xaf sent issiwel deg izlan nes, wul n umukris aqa tt xminni azrawi isnflal ca n izli d amaynu iddar xef wennidven, nigh s ict n tawalt nneghni amaynu isettu min illan d aqbur.

izlan n dpar n ubarran ddaren xef izlan itwannan di ukud n muhammedv amezyan, yenni n buteghyult drin oawed xef umareg n sidi waryac uca amenni i ghad trah tassedect.

deg uneggaru n wayli (chapitre) a ad neffegh ghar ugmudv a:

+ kuy akud ghar s izlan nnes, kuy izli isettu di wennidven.

+ aydud amazigh war ghar s ca n imedyazen s ismawen nsen anict  i ghars ijjen n zpir n tegrawt.

+ izlan war munen ca deg usntel kuy ijjen isezzarug xef wenneghni

+ izli amazigh itadva marra ighezdisa n tudart, marra imukrisen d toenkraf.

waxxa attvas n usefru iweddvar, maca rexxu nzemmar ad nssen mammec llan d min xef ssawalen, righ ad ssighegh tifawin xef ijjen n udellis d amaynu tssufegh it id utecma tnegh mayssa racida lmerraqi tsmun day s cra n izlan d iqburen  s adu isem “izlan izlan”  ad yiri d ijjen n udelsmugh d ameqran.

2- tanfust d umyey

mgal i wsefru, tamekttit tamazight tiwedv ad tehdva attvas n tenfas, tina tmuttuyent zeg warraw ghar warraw asl ma ad weddarent, kuy tanfust ghar s min txes ad tini, ghar s ijjen n uswi d ict n tebrat tra ad tssiwedd i wmshessi, day s bapra n izalen (valeurs) nnuffaren.

ghar imazighen cigan n tenfas zund marghighdva (assughel nes ghar ddarija d rmida) nigh sendrilla tamazight, min iona wa i war yessinen tahramect n hemmu unamir, min teona ta i war ggwiden zi tamzva d ssa n yessis, min onan ihnjaren nni war idvsvan aked tighit n yensi, xef tqubbanit n weccen.

akd ughezdis n tenfust, imazighen tugha ghar sen imyay (mythes) tassen t id hima ad zzugzent ca n tumant n ugmam (phénomène naturel ) zund xminni ttarjiji tamurt, da yeqqar umyey amazigh belli tmazirt tbedd xef uqiccaw n ufunas, aneggaru ya ha ad yarjiji, ttarjiji akides tmazirt.

righ ad wcegh cra n imedyaten (exemples ) n imyay i tugha ghar sen ghar inuba nnegh izaykuten:

+ tslit n wenzvar: ict n terbat tecna tewya anzvar (akuc n wenzvar) mahend ad tssnjem ighref nnes zi tzawa d lazagh.

+oenti: d ijjen wakuc itmezzagh xef tmurt n tamazgha, inegh it piraqelius rami issen manis id itayem taqsuhi nnes

+tinjiss: tugha tt d tamghart n oenti, tewya piraqlius tejj d akides sifaqes.

+sifaqes: d akuc ibnan tamdint n jiss

+ighis: akuc n imenghan

+atvlas: akuc ikssin ajenna x ighallen nes netta d memmis n busvidun.

+busvidun: akuc n wassam d wajjaj d yill.

+miduza: takuct n tamussnit (sagesse)

+amun: akuc n isvemmidven

+gaya: akuc n tmurt

taydart inu i ddab a n imyay maci amenni ukan, nek idaregh d manawya i cigan n imentilen, amezwaru nsen:

+aseddar i tazvuri yad

+ tazvuri yad ad tirar ict temlilit (role ) d taxtart di tarewra n idvrisen (les textes) n usefru zeg unghad ( ontrole) n uwnak.

+ ad ghar sent yili lagwaj n usfulki n tmedyazt

+zzay s amedyaz ad issmskel (etre change) taycit nnegh s tmettant n tutlayt d tadlsa tamazight ghar  ict n taycit teccur s tezwegh n tudert.

maci mghir tinfas i fella sent nssaregh tfawt, upu, ar isadven n umezruy (aksil, tipeya, tinpinan, takfarinas …) d  tinfas imsaren s tidet (rbaz n arrif aoerrim anazur ixsen tanibut nes ar raxart)

tina zemmarent ad irarent ict n temlilt s imant nes, iyiran umyey d tefust.

anurzvem xef tasekla  tamedvlant

deg iyuren izryen, ggigh ijjen n umsawal s tmazight akd tawmat amedyaz wajd karkar amslmed n tmazight di tsdawit n miksiku, amsawal nni itwafsaren deg ughemmis ailiktvruni n ineghmisen.com, inna day s ict n tawalt tecna nettat d: (nec ad ac inigh mammec ma yegga ca n umarir nigh d ca n uzrawi nigh d ca n unazur uca mara war yeksi war izemmar ad yuc, mara war yarezzu war izemmar ad yaf, mara war isseqsi war izemmar ad yessen, mara war yeghrvi war izemmar ad yari.)

deg wawal a n mass wajd karkar attvas n tmslayin d tixatarin ad ten nzvemm zeg wawal nes.

amedyaz rextu mara war yeghrvi i tsekla tarusit d distyuvski…, i wmareg n ifransisen d jakk brivier d viktur pugu…, d usefru ilmanyen d gutap…, i yezlan issebunya d fidiriku garsia lurka …, i tasekla taglinzit d ilyutv…, mrr war ighrvi i singur, furugh farxazad, oumar lxayyam, anamaria, dun kicut, largen … ataf it d ijjen n umedyaz nqdvoen zzay sen iseghwan ghar tnflit (dévelopment) n isefra nnes.

g uzwel inu nnigh “tasekla” war nnigh asefru acku tasekla imun day s usefru, ungal, tinfass, tiqudvadvin, amezgun …

iswi zi tghurvi yad d amyawaz nnegh afad ad nssen ar mani ttawedv tasekla tamedvlant deg usnflul nsen d tinmal i ghur sen.

maca di twarat d ict mamec i gahd neksi neccin imedayzen imazighen zi tarmit (experience) n tasekla tamedvlant ixess anegh ad nar taynit i yexfawen nnegh ad nssughel timdyazin nnegh ghar marra tutlayin n umadval.

amssughel danita ixess as ad yili issen tutlayt tamazight mamec itiri ifetteh di tutlayt i ghar ghad issughel.

takyut (conclusion)

isvuraf a i idaregh marra war ghar sen ca n tixutra (importance) d ameqrant, mara ur neffigh zeg uxarrves aorab n usefru, ict n tmslayt nneghni, netta d ijjen n useqsi : melmi i ghad ilint tinmal n usefru ghar tasekla tamazight??

mamec twarigh zi turda inu xminni i ghad yili ijjen n ufares (production) s wattvas, rexdenn id tbanent zeg ixef nsent tinmal yad, maca nzemmar ad newec ict n tekti (idée) di tghawsa yad:

+ tinmel taklasikit: imedyazen iteggen isefra nsen xef tabridt tazaykut

+tinmel n iminigen (émigrés): yeksi asafu nnes izrawiyen i tddaren di barra i tmazirt n lmerruk

+tinmel tatrart(moderne): imedyazen ni  itarin isefra nsen s ict tebridt d tamaynut.

ghar uneggaru qahh, u afad ad nslms i yan n umareg d atrar ixess anegh ad neffegh zeg uxarrves aorab (ad tinigh ad as oawdegh) s udwal ghar tagherma d tidmi n umazigh u di twarat d ict ad narzvem xef tasekla tamedvlant, snbghar ma ad ttugh azeghan (critique) ixess ad yedvfar kuy asenflul d amaynu.

ssitimegh g imal yudsen ad zvaregh ict n tsekla tegga tiri xef marra ighrfan n ddunit asl ma ad tsweddar cra zeg tifraz n tadlsa tamazight.

(andich idir, d amsladd g umussu n imedyazen n umadval)

 

 

 

 

Copyright 2002 Tawiza. All rights reserved.

Free Web Hosting