uïïun  160, 

tamyur 2960

  (Août  2010)

Amezwaru

 (Page d'accueil) 

Tamazight

max ur itwafsr lislam dg urubba zund itwafsr dg timizar n asya?

Tayri deg amud n "reowin n tayri" n karim kannuf

Tifawin n Arrif

A yamezruy

Ndvar xaf k dduri

Ufugh zg yidv

Français

De l'idylle au combat

Entretien avec Amoouri M'marek

La Zawya Dilaya, une histoire oubliée

Le débat linguistique et identitaire

Les arabistes à la recherche de la gloire

Matoub, une figure charismatique

Sortie de "Idad n Wihran"

Nouvelle section de l'APMM à Taza

العربية

لماذا لم ينتشر الإسلام بأوروبا مثلما انتشر ببلدان أسيا؟

متى تستوعب الحركة الأمازيغية مفهوم "تاويزا" للهوية؟

الأعراب ولغة الانقراض

بني شيكر وبني سيدال وشفشاون وتطوان

شوف تشوف

الموقف السياسي في الأغنية الأمازيغية

اللغة والسلطة والدين في رواية محمد أكوناض

مبدعو القصيدة الغنائية الأمازيغية بسوس

قراءة في مجموعة (إيرزاك يميم)م

قراءة في المجموعة القصصية لمحمد كارحو

بين الجنس والالتزام في الإبداع الأمازيغي

الإيديولوجيا في المسألة اللغوية

حوار مع زهرة الفكهي

كتاب شعراء تازنزارت

ثمار المطابع في مجال الأدب الأمازيغي بسوس

بوجمعة تواتون في ضيافة ماسينيسا

بيان استنكاري ضد قرار محلس الجالية المغرب بالمهجر

بيان جمعية تاويزا بسلوان

بيان جمعية أسيكل

بيان مكناس حول تدريس الأمازيغية

بيان طلبة مسلك الدراسات الأمازيغية

بالشفاء العاجل للأستاذ إبراهيم اخياط

 

 

Tarezzut:

Tiharyadvin n tayri deg amud n “Reowin n tayri” n Karim Kannuf

Yura t: Said BELGHARBI

-Tayri deg usefru arifi:

Deg attvas n isentilen (les sujets) d tighemmar i di yenna umedyaz arifi izran nnes, tighawsiwin a ntaf itent attvas qqnent ghar tudart nnes d tmukrisin i di iteddar weydud, am tmukrist n tazwagt (l’immigration) d tmagit d tarezzut xef tiseqqar d wattvas nnidven, maca mara nekkar negga ijj n usijji xef usentil n tayri deg usneflul arifi ad naf itawi tasghart temghar zi marra tasekla itwannan nigh itwarrin.

Mara nekkes affray xef tasekla tarifit ad netwara abarru n izlan qqimen d agra, tawyen d xef tayri d arridva d tmukrisin nnes, d imenghan d ixeyyiqen d ubettvu nnes, izran a day sen ijj n reorasi n umawal yemghar s wattvas, yeqqen ghar tayri, am: (bunarjuf, lkiyya, llif, ixedjadven, icekkamen, tisennart, rebhar, rebput, timessi, tameddit, bettvu, mami, tmamit, mudrus, tmudrust, ur, tayarzawt…) zzat i marra tibridin n trumansit; ghar yedja tighuni ikd temnadvt n arrif iffulkin, d tkarda (carte) n tewtemt d uwtem amazigh.

Deg issegwussa ya imeggura, iked umussu n usneflul d tarrit n taynit i tirra s tutlayt tamazight, ntaf tamedyazt tarifit ura d nettat teghza tt tayri, mammec i tudef urawen n irifiyen, aydud a itwassnen d ayt n ufra d tirelli (la paix et la liberté).

-Tiharyadvin n tayri deg amud n “Reowin n tayri”:

Tabridt n tirra n usefru arifi tennufser zi tgharast taqburt, asefru ya yiwedv ad yemqudda ikd usneflul amedvlan, s isentilen d tebratin d timitar i yeksi di tirra nnes.

Wami arezmegh tiburjatin n udelis n Karim KANNUF(1) umi yegga azwel: “Reowin n tayri”(2), ucigh iked arbu n tayri itbeqqadv taycitin inu am usteftef n tefsut xef iyemmumen n tidrin, ssurfegh jar isekilen nnes, swigh zi tizedvt n tawarin nnes, uffigh ixf inu deg ammas n tbehhar, ijeddigen nsent d ighedduten n yiwaren ssvuren s usefru, mani i yiwed uzrawi ad yini min war izemmar ires ad tyini.

D tidet dinni ca n taycitin war ghar sent bu wawaren, maca azrawi negh yenna tent d asefru, wami d idarreo i yijj n tesvmut n tiwarin, issessu zzay sen isefra n udellis, mani azrawi issawar ghar taycint n umeghray s taycint n tayri, ntesra ghar s yeqqar di tqessist umi yegga azwel: “Axmi tesniomired…”:(3)

Di tubudvin nnem ttacigh akid tenannit

Ttacigh qao min day m, xaf min day i ttinit.

Axmi tesniomired, ttmehhec day m tisit

Mani oad ur inu aneglan n taycit!

Deg udelis n “Reowin n tayri”, mkur taqessist ttasem zi tennidven, mermi mma teghrid taqessist ad tinid tin tif zi ta, isefra n udelis cennun ict n tsinfunit n tayri, maca rebda itghima udelis yarbu xef tefray nnes yewt n usentil, tiqessisin nnes msarwasent, tnessisent id marra zeg ict n tenda, taghbalut n tayri.

Deg ughezdvis a nzemmar ad nini xef “Reowin n tayri” d adelis amazigh amezwaru idi ntaf tiqessisin nnes marra d tacniwin n usentil.

Maca tiharyadvin n “Reowin n tayri” arrint id azal i tirra xef tmexsa d aridva, di “Reowin n tayri” ikessi yanegh uzrawi ghar ijj n useqsi itarjiji jar irsawen nnegh, ma nzemmar ad narri tayri s tmazight, nigh ad narri tmazight s tayri?

Ntesra ghar uzrwai itarra d xef useqsi nnegh, mani yeqqar xef uoban n udelis:

Necc i ghar yarren tayri tessawar tmazight.

D necc i d as ghar iggen di qao ur tazeddight.

Asefru inu d reowin d tnight asl tnight.

Yudum xaf Wemasterdam shessen as dg Utrixt.

Ntaca iked wawar axmi nni d itarezza tfuct d tisefdvawin n tfawin, ibettva tent xaf negh d tqessisin d tiwsin, awar itarezza jar imezzughen negh am iceqfan n traxt, mara narra acedvriq ghar umas ad narr taydurt n tayri ghar uraq nnes, di ghar nsess tizedvt n wawar ghar yedja ijj n lgha yefsus am umudjegh n waman xef taryiwin n idurar d izughar, mani tent yarcem Karim d tudart di tefray n udelis nnes.

Ntwara azrawi issen ad ikeffedv awaren, ad ten isettef ijj zat i wennidven, ad ten yegw, ad ten ifren zi min yexs netta, mani yezzvu attvas n tawlifin, issemqudda tent ikd tamiri nni zi yuffes ur nnes, d urawen nnegh, deg usefru ya issawar ghar icten zzay sent, mani das yeqqar, cem temsarwas d ikd wazvri n tfuct: (4)

Mara texsed ayi, day m Arebbi ini t

Mamc d am t iqqar ur inu s tghuyyit!

Ad am ggegh tameghra di tziri, ghar ini t!

Ad snewjwegh itran, ma tfuct, d cemm nnit!

Isvuruf s tayri xef tfednin n wawar, itmurud xef tma n taycitin nnegh, mani ntaf yewca azal i tighit n wawar n tenni s wawar n usefru, awar di yarra taynit waxxa azrawi itaca iked ixf nnes yemmut, yeqqar: (5)

Tiwalin nnem d artax, di raxart inu areffsent,

Sfaqant ayi afaqi, mmutegh, shessegh asent.

Tiwalin nnem d ayer, necc d tisfay nnsent.

Amcum xaf sent yuyer, ifteh laggwaj nnsent!

- Tayri yemmudven s irizazen n umezruy amazigh:

Deg amud n “Reowin n tayri” anagi n taycitin, mani d anegh ikessi uzrawi x trict n uxarres nnes, n zegwa ghar ujemmadvin di yusus wur n umiri i yeccin “Bunarjuf” xef tgellidin n umezruy, Tunaruz, Numidya, Buya.. yarecmen twangimt nnegh s tiwalfin n tayri, aswingem n uzrawi ghar wazal n Tamezgha d ayt bab nnes, tyejjin ad yarri tutlayt n usefru nnes s uraghi ghar Numidya, u netta itghughudv ghar s am radj n usafar zi qqao rattvan nni day negh, itwara ghar s d aman n tfeswin i yessexsayen afadi: (6)

Mudvegh tifras nnem, a Numidya mudvegh

S qao ilsawen n umadval nec oad ghar m ffudegh!

Mudvegh necc mmutegh, mudvegh nec ggwaregh

S izenzaren n tfuct, s isekkilen n waregh

Cemm d aman n wedfer, cemm d advu i sekkfegh

Cemm d asafar i buhber i mermi mma percegh.

Deg ijj n usennif nnidven, zi tmedyazt ghar yedja uzwel: “Cemm?”, i tettar zi Tunaruz ad teffegh zeg ughamus d uxemmer nnes, ad tini tighuyyitin nnes s tamagit ghar midden: (7)

Iwa, ini a Tunaruz! Ini asn min teonid.

Aqqa d attvas xaf m nnan, xaf yixf nnem war tennid!

Itmuttuy d zzay negh Kannuf ghar iyyar n arrif, ghar tayri i “Buya” yeqqimen teddar d tanettit deg urawen nnegh, zzman s tizemmar nnes yenti idurar, maca war yuffi bu mammec zi ghar ighdver amezruy n Buya, ntesra ghar uzrawi itemzawar iked ixf nnes, d tayarzawt xef ijj n wakud n waregh; yezli am usvemmidv iked wussan: (8)

Buya, a tagellidt! Min teggid i yiwdan?

Cra d aseqsi tejjid, cra sscan s idvewdvan.

Radjagh nnem d ill, laggwaj nnem d itran,

Tillawt nnem tuyl ghar tayyut n izewran

- Asyuri:

Waxxa nenna, waxxa nedvfes awar xef wawar, rebda tghima tayri d ict n taycint ghar s adghar nnes ghar marra ayduden n umadval, maca ghar s ura d tazedight deg ires d ur d umezruy n wayduden nni, mkur ijjen mammec ghar s isekwedv, d mammec das issrufa d ashinneb.

Di tumayt n imazighen yeqqimen teddar di twangimin nnegh, tanfust n “Isli d Tislit”, tamacaput n ict n tayri ghar s azal nnes, ghar s amezruy, ghar s ura d ijj n unaruz imghar ghar usirem n imazighen, aydud n tayri d ufra.

Karim Kannuf, di radjagh n “Reowin n tayri” ispucc d xaf negh tiharyadvin n tayri, issenxuxer anegh taycitin nnegh zegga tugha ttvesent, yegga day negh ur mahend ad nexs ayawya negh, u war dinni min yedjan yif zi timsexsa tughrist (sacré) deg umeddur d izumal n ufgan.

- Imsedwar:

1)Irur deg 1969 di temdint n Nnadvur, igaj ghar tmazirt n Uliman assegwass n 1990, issufegh d kradv n idellisen marra di tmurt n Lmeghrib: “Jar asfedv d usennan” 2004, “Reowin n tayri” 2008, “Sadu tira tira” 2010.

2)“Reowin n tayri”, Karim KANNOUF, Trifagraf 2008, day s 206 n tisniwin (pages), yegga s aseggem n tira imsermad: Hasan BANHAKEIA d Elhussayen FARHAD zi tgharast n tghuri timazighin, Taseddawit n Wejda. Yurra s isekkilen Alatini d Tifinagh.

3) “Reowin n tayri”, tasna wis (48).

4) “Reowin n tayri”, tamedyazt n “Axmi tesniomired…” tisniwin wis (48-49).

5) “Reowin n tayri”, tamedyazt n “A tiwalin nnem!” tasna wis (64).

6) “Reowin n tayri”, tamedyazt n “Numidya” tasna wis (85).

7) “Reowin n tayri”, tasna wis (22).

8) “Reowin n tayri”, tamedyazt n “Buya” tasna wis (80).

(Said BELGHARBI

amazigh31@hotmail.com)

 

 

 

 

Copyright 2002 Tawiza. All rights reserved.

Free Web Hosting